दिवान अल खातीम यांनी तयार केले
उत्तर आहे: मुआविया इब्न अबी सुफयान.
दिवाण अल-खतीमची स्थापना मुआविया इब्न अबी सुफयान, उमय्याद खलीफा यांनी खोटेपणा आणि फसवणूक रोखण्यासाठी केली होती.
स्वाक्षऱ्या प्रकाशित केल्या जातील आणि पत्रातील मजकूर गोपनीय ठेवला जावा यासाठी या कार्यालयाची स्थापना करण्यात आली.
या प्रणालीचा उद्देश पत्रव्यवहारात छेडछाड किंवा बदल होणार नाही याची खात्री करणे हा होता आणि तो त्याच्या इच्छित प्राप्तकर्त्यापर्यंत सुरक्षितपणे पोहोचेल.
दिवाण अल-खतीमच्या निर्मितीसह, पत्रांवर विशेष शिक्का मारण्यात आला, जेणेकरून ते सील तोडल्याशिवाय उघडता येणार नाही.
महत्त्वाच्या कागदपत्रांमध्ये कोणत्याही प्रकारे छेडछाड किंवा बदल होण्यापासून संरक्षण करण्यासाठीही या प्रणालीचा वापर करण्यात आला आहे.
दिवाण अल-खतीमच्या निर्मितीमुळे पत्रव्यवहार सुरक्षित आणि गोपनीय राहिला, एका ठिकाणाहून दुस-या ठिकाणी लांबचा प्रवास करत असतानाही.
ही व्यवस्था अबू बकर अल-सिद्दीक आणि उमर बिन अल-खत्ताब यांच्या काळापासून अस्तित्वात आहे आणि इस्लामिक इतिहासाचा एक महत्त्वाचा भाग बनली आहे.
